Podczas spotkania Fizjoterapeuci wsparciem pacjentów – o systemie rehabilitacji w Polsce z punktu widzenia pacjentów i fizjoterapeutów zaprezentowane zostały wyniki ankiety przeprowadzonej z inicjatywy Krajowej Izby Fizjoterapeutów wśród organizacji pacjentów na temat kluczowych problemów, z jakimi spotykają się osoby potrzebujące rehabilitacji.

W badaniu ankietowym wzięli udział przedstawiciele 34 organizacji pacjentów, w tym 20 fundacji, 12 stowarzyszeń oraz 2 pododdziały. Organizacje reprezentowały pacjentów:

• neurologicznych – głównie ze stwardnieniem rozsianym, po udarach, z chorobą Parkinsona, chorobami nerwowo-mięśniowymi, mózgowym porażeniem dziecięcym, z przepukliną oponową-rdzeniową oraz uszkodzeniem rdzenia kręgowego;
• onkologicznych – między innymi kobiety po operacji raka piersi, osoby po operacji raka płuca oraz z nowotworem narządu ruchu;
• objętych opieką paliatywną i hospicyjną;
• z wrodzonymi wadami rąk i po amputacjach;
• z chorobami rzadkimi, z zespołami genetycznymi (np. zespół Retta), autyzmem, achondroplazją, stomią i innymi.

Na pytanie Jaka Państwa zdaniem jest w Polsce dostępność do specjalistycznej fizjoterapii/rehabilitacji dla chorych/pacjentów, których reprezentujecie?

Większość organizacji (29, co stanowi 85 proc. odpowiedzi) odpowiedziała, że niewystarczająca. Żadna nie oceniła jej jako bardzo dobrej, tylko jedna uznała za dobrą (co stanowi 3 proc.). Trzy organizacje uznały za przeciętną (9 proc.), a jedna wskazała na brak dostępności (3 proc.). Oznacza to, że pacjenci w większości uznali, że fizjoterapia oraz rehabilitacja w systemie publicznej opieki zdrowia jest niedostępna dla chorych (w sumie 97 proc. odpowiedzi wskazuje na ograniczenia).

Kolejne pytanie dotyczyło dostosowania fizjoterapii do indywidualnych potrzeb pacjenta: Czy Państwa zdaniem prowadzona fizjoterapia jest ukierunkowana na indywidualny cel zgłaszany przez Pacjentów?

Tylko 6 proc. odpowiedziało, że zawsze jest ukierunkowana na indywidualny cel. 26 proc. wskazało, że fizjoterapia jest często ukierunkowana na cel. 67 proc. odpowiedzi wskazuje, iż fizjoterapia rzadko lub wcale nie jest ukierunkowana na indywidualny cel pacjenta (odpowiednio 53 proc. i 14 proc.).

Dla nas to szczególnie niepokojąca odpowiedź. Jak fizjoterapia niedostosowana do potrzeb pacjenta, niezindywidualizowana może być skuteczna? To z jednej strony wskazuje na problemy systemowe, z drugiej na to, że również część z nas fizjoterapeutów potrzebuje czasu na przyzwyczajenie się do pracy w nowych okolicznościach, jakie system stwarza od 1 stycznia br. Grunt, że zmiany idą w pożądanym przez pacjentów kierunku – mówiła dr Agnieszka Stępień, Pełnomocnik ds. kontaktów ze stowarzyszeniami pacjentów i ich rodzinami.

Przedstawiciele organizacji pacjentów jednoznacznie wskazali, że liczba fizjoterapeutów wyspecjalizowanych w określonych dziedzinach w systemie publicznym nie jest wystarczająca (97 proc. odpowiedzi). Wyraźnie podkreślali (aż 100 proc. odpowiedzi), iż konieczne jest kształcenie fizjoterapeutów w ramach specjalizacji kierunkowych (m.in. ortopedia, neurologia, pediatria czy onkologia). Tylko tacy wyspecjalizowani fizjoterapeuci są w stanie zapewnić właściwą opiekę (rozpoznaniem specyficznych problemów chorego i działanie przyczynowe) pacjentom z określonym schorzeniem.

Przedstawicieli organizacji pacjenckich zapytano również o to, które spośród działań medycznych są dla nich najważniejsze. Każdy respondent mógł wskazać maksymalnie 5 zagadnień z listy zamkniętej.

Z zebranych odpowiedzi wynika, że najważniejsze są (w kolejności od najpopularniejszych wskazań w %):

Przedstawiciele organizacji pacjenckich postulują również działania, które w ich opinii należy podjąć w celu poprawy jakości opieki nad chorymi.

Najczęściej wskazywali na ułatwienie dostępu do specjalistów w danej dziedzinie: lekarzy, fizjoterapeutów, logopedów, psychologów i zwiększenie liczebności wykwalifikowanego personelu oraz stworzenie kompleksowej, skoordynowanej opieki nad chorym, w tym potrzebę budowania tzw. ośrodków referencyjnych. Na kolejnym miejscu znalazła się istotna uwaga kompetencyjna: wskazano na potrzebę szkoleń specjalistycznych dla lekarzy, pielęgniarek, fizjoterapeutów (w tym specjalizacje w fizjoterapii, staże kierunkowe w wyspecjalizowanych oddziałach). Ważny element dla pacjentów to także farmakoterapia.

Konieczne w systemie opieki nad pacjentem jest podjęcie działań zmierzających do skrócenia czasu oczekiwania na fizjoterapię, w tym przez zwiększenie liczby ośrodków, tak by była pacjenci mogli znaleźć opiekę w miejscu zamieszkania oraz wsparcie rozwoju opieki domowej.
Wyniki ankiety stanowiły punkt wyjścia i opracowania wniosków, które w najbliższym czasie zostaną przekazane Ministrowi Zdrowia.

Rozmowa z pacjentami jest dla nas bardzo cenna. Bez nich nasz zawód nie ma sensu. Dzisiejsze postulaty zostaną przez nas spisane i przekazane do decydentów. Cieszy mnie, że w wielu miejscach opinie i oceny KIF pokrywają się z tym, co usłyszeliśmy od pacjentów. To świadczy, że jesteśmy blisko nich – podkreślił dr hab. n.med. Maciej Krawczyk, prezes Krajowej Izby Fizjoterapeutów.

Z inicjatywy prof. dr hab. n. med. Macieja Krawczyka, prezesa KIF, odbyła się konferencja „Współpraca lekarz – fizjoterapeuta w realizacji świadczeń gwarantowanych z zakresu rehabilitacji leczniczej”.

Dyskutowano o ostatnich zmianach w rozporządzeniu, których celem jest zwiększenie dostępności do fizjoterapii i dostarczenie pacjentom takich świadczeń, które są im faktycznie potrzebne. O nowych rozwiązaniach rozmawiali:

• Zbigniew Król, podsekretarz stanu w ministerstwie zdrowia,
• prof. nadzw. dr hab. n. med. Piotr J. Majcher, Konsultant Krajowy w dziedzinie rehabilitacji medycznej,
• Wojciech Modzelewski, wicedyrektor ds. Służb Mundurowych i Świadczeniodawców w Mazowieckim Oddziale Narodowego Funduszu Zdrowia,
• Bożena Stępniak z Departamentu Świadczeń Opieki Zdrowia w Narodowym Funduszu Zdrowia,
• prof. ndzw. dr hab. n. med. Jan W. Raczkowski z Kliniki Rehabilitacji Ortopedycznej i Pourazowej Uniwersytetu Medycznego w Łodzi,
• prof. nadzw. dr hab. n. med Brygida Kwiatkowska, zastępca dyrektora Narodowego Instytutu Geriatrii, Reumatologii i Rehabilitacji,
• Andrzej Sałakowski, lekarz rehabilitacji medycznej, internista, wykładowca z Katedry Chorób Wewnętrznych i Gerontologii oraz Wydziału Rehabilitacji Ruchowej Akademii Wychowania Fizycznego w Krakowie,
• Jarosław Zachara, lekarz medycyny rodzinnej, właściciel NZOZ Remed,
• Dorota Gałczyńska-Zych, dyrektor Szpitala Bielańskiego,
• Anna Lach-Gruba, lekarz specjalista rehabilitacji medycznej,
• dr hab. n. med. Beata Tarnacka wiceprezes Stowarzyszenia Lekarzy Rehabilitacji,
• Magdalena Władysiuk, lekarz, prezes CEESTHAC, wiceprezes HTA Consulting,
• Mec. Katarzyna Blicharczyk-Ożga, radca prawny KIF,
• Tomasz Niewiadomski, wiceprezes KRF.

Samodzielny fizjoterapeuta

Fizjoterapeuta zyskał prawo do samodzielnego planowania terapii w oparciu o diagnozę lekarską i badanie fizjoterapeutyczne.

Te zmiany to faktycznie wprowadzenie do systemu nowych, samodzielnych specjalistów, którzy zyskali nowe szerokie uprawnienia, ale i odpowiedzialność za proces leczenia pacjenta – wskazuje Zbigniew Król, wiceminister zdrowia.

Podkreślił, że to pierwsza część reformy rehabilitacji. Najważniejsza zmiana dotyczy treści skierowania, które już nie zawiera zleconych zabiegów i opisu dysfunkcji. Lekarz na skierowaniu wskazuje rozpoznanie, a postępowanie i zaplanowanie terapii pozostaje kompetencją fizjoterapeuty. Wyjątek stanowi skierowanie wystawione przez lekarza rehabilitacji, które może zawierać zabiegi. Fizjoterapeuta może jednak dokonać na nim zmiany po konsultacji z lekarzem rehabilitacji i odnotowaniu tego w dokumentacji.

Często, jak wskazywali nam fizjoterapeuci, gdy pacjent do nich ostatecznie trafiał jego schorzenia wymagało już innych świadczeń niż te wskazane przez lekarza. Ci mieli jednak związane ręce, przez co nie byli tak skuteczni jak by mogli. System zaś ponosił koszty za nietrafione świadczenia. Teraz fizjoterapeuci mają możliwość zaoferowania pacjentowi takich świadczeń, które są mu faktycznie potrzebne – wyjaśniał wiceminister.

Rozporządzenie wprowadziło też wizytę fizjoterapeutyczną, która zawiera zaplanowanie postępowania, ocenę i opis stanu przez rozpoczęciem rehabilitacji, końcową ocenę oraz zalecenia co do dalszego postępowania.

Wiceminister zdrowia Zbigniew Król wyjaśniał: Lekarz nie musi na skierowaniu wskazywać zabiegów jakie winny być zrealizowane w ramach terapii, bo wykonywanie zawodu fizjoterapeuty polega na udzielaniu świadczeń zdrowotnych, w szczególności na: diagnostyce funkcjonalnej pacjenta oraz kwalifikowaniu, planowaniu i prowadzeniu fizykoterapii.

Rozporządzenie jasno określa kompetencje i zadania lekarzy i fizjoterapeutów, m.in. zobowiązuje fizjoterapeutów do przekazywania lekarzowi kierującemu informacji zwrotnej z przeprowadzonej terapii.

Partnerzy w terapii

System zyskał partnera w postaci samodzielnego fizjoterapeuty, tym samym mamy też możliwość scedowania części odpowiedzialności na niego za proces terapeutyczny – wskazywał minister. – Do tej pory w zakresie rehabilitacji mieliśmy taką sytuację, że lekarz kierował pacjenta na określone zabiegi do fizjoterapeuty i na tym koniec. Nie widzieliśmy czy zlecone świadczenia pomogły choremu, czy po nich jego stan zdrowia się poprawił. Teraz jest inaczej. Lekarz dostaje informację zwrotną.

Tomasz Niewiadomski, wiceprezes Krajowej Izby Fizjoterapeutów zwracał uwagę, że z danych KIF wynika, że właśnie brak takiej zwrotnej informacji sprawiał, że w systemie rekordziści w ciągu roku nawet kilkunastokrotnie poddawani są tym samym zabiegom co dowodzi tego, że te nikt nie kontroluje dziś efektów terapii w tym obszarze.

Team: lekarz – fizjoterapeuta

Uczestnicy podkreślali konieczność współpracy specjalistów, którzy opiekują się pacjentem. Goście wskazywali, że ta współpraca to właśnie pozytywna strona nowych rozwiązań.
Dr Andrzej Sałakowski z Krakowa uznał, że nowelizacja rozporządzenia to krok w dobrą stronę. Zrobiłem specjalizację, żeby zajmować się najtrudniejszymi przypadkami. Do dziś musiałem skupiać się na wypisywaniu listy zabiegów, a i tak, kiedy pacjent trafił po kilku miesiącach do fizjoterapeuty, skierowanie nie odzwierciadlało jego stanu sprzed kilku miesięcy – mówił.

Wtórowała mu prof. Brygida Kwiatkowska. Lekarz skupić się powinien na właściwym postawieniu diagnozy i odpowiednio przekazać ją fizjoterapeucie. Fizjoterapeuta pracując z pacjentem w każdym momencie, w którym czuje się zaniepokojony jego stanem może go odesłać do lekarza. Obydwa te zawody, choć samodzielne, to świetnie się uzupełniają i dla dobra pacjenta powinny ściśle współpracować.

Prof. Piotr Majcher, konsultant krajowy w dziedzinie rehabilitacji medycznej mówił wyrażając swoje obawy. Wiemy, że obecni na rynku fizjoterapeuci prezentują różne kwalifikacje, tak samo jak różna była do tej pory ścieżka kształcenia w tej profesji – zwracał uwagę profesor.

Należy podkreślić, że to rozporządzenie koszykowe jest pierwszym, w którym mowa o efektywności. Czekamy na kolejne kroki, czyli standardy – podkreślała Magdalena Władysiuk, akcentując, że to dopiero początek zmian pozytywnych dla pacjenta.

Zobacz: Stanowisko Prezesa Narodowego Funduszu Zdrowia w sprawie realizacji świadczeń fizjoterapii ambulatoryjnej i fizjoterapii domowej od dnia 01.01.2019 r.

To wyczekiwana przez nas zmiana. Mieliśmy do czynienia z sytuacją, kiedy przepisy wykonawcze nie nadążały za zmianami ustawowymi a co najważniejsze za praktyką pracy z pacjentem – mówi dr hab. Maciej Krawczyk. – Te zmiany jasno określają kompetencje i zadania lekarzy i fizjoterapeutów. Nie ma potrzeby ich duplikowania.