W związku z pojawiającymi się zapytaniami odnośnie możliwości podawania przez fizjoterapeutów adrenaliny, tlenu, AED pacjentom w związku z przeprowadzanymi przez fizjoterapeutów szczepieniami przeciwko COVID-19, informujemy, że w przypadku zagrożenia życia pacjenta fizjoterapeuci jako osoby wykonujące zawód medyczny, zawód zaufania publicznego muszą działać w ramach tzw. pierwszej pomocy.
Fizjoterapeuci nie posiadają w ramach swoich zadań zawodowych uprawnień do wykonywania czynności z zakresu ratownictwa medycznego, tak jak np. pielęgniarki, dlatego co do zasady nie wykonują świadczeń zdrowotnych w tym zakresie i nie są włączeni w system Państwowego Ratownictwa Medycznego (PRM). Warto w tym miejscu wskazać, że w ramach wytycznych do prowadzenia punktów szczepień wskazano wprost, że W każdym punkcie szczepień musi być dostępna osoba z doświadczeniem w udzielaniu pierwszej pomocy: lekarz lub ratownik medyczny – co najmniej jeden lekarz lub ratownik medyczny na 4 zespoły szczepiące.[1]
Natomiast z uwagi na wykonywanie zawodu medycznego, ciąży na fizjoterapeutach wyższa odpowiedzialność i konieczność udzielenia tzw. pierwszej pomocy, którą stanowi zespół czynności podejmowanych w celu ratowania osoby w stanie nagłego zagrożenia zdrowotnego wykonywanych przez osobę znajdującą się w miejscu zdarzenia, w tym również z wykorzystaniem wyrobów medycznych i wyposażenia wyrobów medycznych oraz produktów leczniczych wydawanych bez przepisu lekarza dopuszczonych do obrotu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Jak wynika ze standardu kształcenia w zawodzie fizjoterapeuty absolwent kierunku fizjoterapia w zakresie umiejętności potrafi rozpoznawać sytuacje zagrażające zdrowiu lub życiu człowieka oraz udzielać kwalifikowanej pierwszej pomocy w sytuacjach zagrożenia zdrowia i życia oraz przeprowadzić resuscytację krążeniowo-oddechową u osób dorosłych i dzieci.
Wobec powyższego w przypadkach nagłych zarówno użycie adrenaliny (jeśli pacjent ją posiada), jak i AED jest możliwe przez osoby wykonujące zawód medyczny, jeśli mieści się to w zakresie pierwszej pomocy i w ramach uzyskanych umiejętności.
Jeżeli chodzi o kwestię odpowiedzialności za szkody powstałe w wyniku udzielania pierwszej pomocy należy wskazać, że mają wtedy zastosowanie przepisy szczególne z ustawy o Państwowym Ratownictwie Medycznym, które w takiej sytuacji osobę udzielającą pierwszej pomocy traktują jako funkcjonariusza publicznego. Zgodnie z tą ustawą osobie, która poniosła szkodę na mieniu powstałą w następstwie udzielania przez nią pierwszej pomocy, przysługuje roszczenie o naprawienie tej szkody od Skarbu Państwa reprezentowanego przez wojewodę właściwego ze względu na miejsce powstania szkody, chyba że szkoda powstała wyłącznie z winy tej osoby lub osoby trzeciej, za którą Skarb Państwa nie ponosi odpowiedzialności.
W zakresie obowiązku posiadania przez punkty szczepień zestawów przeciwwstrząsowych należy pamiętać, że zestawy te mogą być stosowane przez lekarza, lekarza dentystę, felczera, pielęgniarkę lub położną. Zawartość takich zestawów określa rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 12 stycznia 2011 r. w sprawie wykazu produktów leczniczych, które mogą być doraźnie dostarczane w związku z udzielanym świadczeniem zdrowotnym, oraz wykazu produktów leczniczych wchodzących w skład zestawów przeciwwstrząsowych, ratujących życie. Należy zatem podkreślić, że fizjoterapeuta nie ma uprawnień do podawania leków znajdujących się w zestawie przeciwwstrząsowym. W każdym przypadku, gdy dojdzie na terenie podmiotu leczniczego do niepożądanej reakcji na szczepienie w postaci stanu nagłego zagrożenia zdrowotnego fizjoterapeuta powinien podjąć niezbędne czynności mieszczące się w ramach pierwszej pomocy i wezwać personel medyczny uprawniony do wykonywania czynności ratunkowych, w tym do podania leków znajdujących się w zestawie przeciwwstrząsowym.
[1] Wytyczne dotyczące organizacji Punktów Szczepień Powszechnych – Ministerstwo Zdrowia – Portal Gov.pl (www.gov.pl)